- علم الدراسه : در آیات قرآنی علوم به دو دسته اصلی علوم درسی که قابل تعلیم و تعلم مدرسی است و علوم وراثتی تقسیم شده است. خداوند درباره علم درسی در آیه 105 سوره انعام می فرماید: وَكَذَلِكَ نُصَرِّفُ الآيَاتِ وَلِيَقُولُواْ دَرَسْتَ وَلِنُبَيِّنَهُ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ؛ و اين گونه آيات خود را گوناگون بيان مىكنيم، تا مبادا بگويند تو درس خواندهاى، و تا اينكه آن را براى گروهى كه مىدانند روشن سازيم. پس علم درسی علومی است که با تعلیم و تعلم به دست می آید. این که درس را درس می گویند به این سبب است که شخص با تکرار علومی را به شکل علوم نظری یا عملی می آموزد به طوری که آن را کهنه می کند؛ زیرا همان طوری که در فارسی گفته می شود این پارچه مندرس است به معنای پارچه ای است که به سبب استعمال بسیار کهنه شده است. پس علم درسی آن است که با تکرار زیاد کسب می شود.
- علم الوراثه: علم وراثت علومی است که با تعلیم و تعلم عادی و معمولی به دست نمی آید، بلکه باید شخص شرایط و بستری را فراهم آورد تا به آن برسد یا از فضل الهی به او این علم برسد. در حقیقت علم وراثتی به سبب مناسخت به کسی می رسد، همان طوری انسان مالی را به سبب آن که از بستگان نسبی است یا سببی همانن همسر به دست می آورد و از مرده به ارث می برد، این علوم نیز به دلیل همان سبب نسبی و سببی به انسان می رسد. در پیامبران و امامان معصوم(ع) این انتقال ارثی علم به علت نسبی بودن و اجتباء و اصطفای الهی است و در دیگران چون عالمان به علت سببی است که با مناسخت با پیامبران فراهم می آید. این وراثت در همه امور از جمله وراثت علمی است. در روایات از وراثت علما از پیامبران آمده است: «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله: إِنَّ الْعُلَمَاءَ وَرَثَةُ الْأَنْبِيَاءِ؛ إِنَّ الْأَنْبِيَاءَ لَمْيُوَرِّثُوا دِينَاراً وَ لَا دِرْهَماً، وَ لكِنْ وَرَّثُوا الْعِلْمَ، فَمَنْ أَخَذَ مِنْهُ، أَخَذَ بِحَظٍّ وَافِرٍ؛ امام صادق(ع) از پیامبر(ص) نقل می کند که آن حضرت(ص) فرمود: به راستی عالمان وارثان پیامبرانند؛ زیرا پیامبران دینار و درهم برای دیگران ارث نمی گذارند بلکه علم به وراثت می گذارند؛ پس هر کسی از آن علم گرفت بهره فراوان برد.( كافي ، چاپ دارالحديث، ج1، ص 77؛ نگاه کنید: ولايت فقيه ولايت فقاهت و عدالت، آیت الله جوادی آملی، چاپ دهم نشر اسراء، ص 189 و 190) خداوند درباره وراثت نسبی علم در آیه 16 سوره نمل می فرماید: وَوَرِثَ سُلَيْمَانُ دَاوُودَ وَقَالَ يَا أَيُّهَا النَّاسُ عُلِّمْنَا مَنطِقَ الطَّيْرِ وَأُوتِينَا مِن كُلِّ شَيْءٍ إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْفَضْلُ الْمُبِينُ؛ و سليمان از داوود ميراث يافت و گفت: «اى مردم، ما زبان پرندگان را تعليم يافتهايم و از هر چيزى به ما داده شده است. راستى كه اين همان امتياز آشكار است.»
- علم منطق حیوانات: این علوم به افراد خاصی از جمله حضرت داود(ع) و حضرت سلیمان(ع) داده شده است که از علوم الهی است.(نمل، آیات 16 و 19 و 20؛ سباء، آیه 10؛ انبیاء، آیه 79)
- علم صنایع خاص: علم خاص دیگری که به حضرت داود(ع) داده شده بود، علم صنایع خاص بود به طوری که آهن در دست وی نرم می شد و ایشان به زرف بافی با آهن هم چون پارچه بافی اقدام می کرد. خداوند می فرماید: وَأَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ؛ آهن را برایش نرم کردیم(سباء، آیه 10)، و نیز می فرماید: وَعَلَّمْنَاهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَّكُمْ لِتُحْصِنَكُم مِّن بَأْسِكُمْ فَهَلْ أَنتُمْ شَاكِرُونَ؛ و به داوود فن زره سازى آموختيم، تا شما را از خطرات جنگتان حفظ كند. پس آيا شما سپاس گزاريد؟(انبیاء، آیه 80)
- علوم دیگری در قرآن مطرح شده که می تواند تحت یکی از همین عناوین پیشین قرار گیرد؛ هر چند که نام خاصی برای آن ها نیز مطرح شده باشد.
نظرات شما عزیزان: